ΕΚΚΑ

(Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση). Αντιστασιακή οργάνωση που έδρασε στη διάρκεια της γερμανοϊταλικής Κατοχής, κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Η οργάνωση ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 1942, με την πρωτοβουλία του πολιτευτή Γ. Καρτάλη και των Α. Καψαλόπουλου, Α. Κωστόπουλου, Δ. Κατάβουλου και Δ. Καραχρίστου. Στις αρχές του 1943 προσχώρησαν στην οργάνωση οι απότακτοι συνταγματάρχες του κινήματος του 1935, Ε. Μπακιρτζής και Δ. Ψαρρός, ενώ λίγο αργότερα ο αντισυνταγματάρχης Κ. Λαγγουράνης κ.ά. Βασικοί σκοποί της οργάνωσης, όπως αναγραφόταν στο πρόγραμμά της, ήταν η απελευθέρωση της χώρας και η επιδίωξη επιβολής στη χώρα σοσιαλδημοκρατικού πολιτεύματος μετά την απελευθέρωση. Η οργάνωση συγκρότησε ένοπλο σώμα στη Φωκίδα, με βάση τον Παρνασσό και ιδιαίτερα την Γκιώνα. Το σώμα, που είχε αρχηγό τον Δ. Ψαρρό, εξοπλίστηκε με ρίψεις πολεμικού υλικού τις οποίες πραγματοποίησαν αγγλικά αεροπλάνα τη νύχτα της 15ης προς τη 16η Απριλίου 1943. Μαζί με το υλικό, έπεσε με αλεξίπτωτο στην περιοχή και ο λόρδος Γκόρντον Γκριν, με την ιδιότητα του συνδέσμου του αντάρτικου σώματος με το στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Ο ρόλος του ταγματάρχη Τζεφ, όπως εμφανίστηκε ο λόρδος στα ελληνικά βουνά, παραμένει αμφιλεγόμενος. Ωστόσο, φαίνεται ότι είχε οδηγίες να δημιουργήσει ένοπλα τμήματα, ικανά να αντισταθμίσουν εκείνα του ΕAM. Έτσι, στις 20 Απριλίου 1943 συγκροτήθηκε στην Γκιώνα το 5/42 αντάρτικο σύνταγμα Ευζώνων, το οποίο αριθμούσε αρχικά περίπου 200 άντρες, χωρίς ποτέ να ξεπεράσει τους 1.000. Στις 13 και 14 Μαΐου 1943, το μεγαλύτερο μέρος του τμήματος αφοπλίστηκε από άντρες του ΕΛΑΣ χωρίς αιματοχυσία, στο χωριό Στρώμη, γεγονός το οποίο αποδοκιμάστηκε από τις κεντρικές επιτροπές του EAM και του ΕΛΑΣ. Το τμήμα ανασυγκροτήθηκε και πάλι για να διαλυθεί για δεύτερη φορά, έπειτα όμως από ένοπλη σύγκρουση, στις 23 Ιανουαρίου 1943. Όπως αποδείχτηκε όμως σε στρατιωτική σύσκεψη που έγινε στο Γαρδίκι Ομιλαίων, η διάλυση αυτή οφειλόταν σε πρωτοβουλία της τοπικής ηγεσίας και τμημάτων του ΕΛΑΣ. Η τρίτη ανασυγκρότηση του 5/42 συντάγματος Ευζώνων έγινε στις 31 Ιουλίου 1943, με την πρωτοβουλία του στρατηγείου Μέσης Ανατολής και μετά την υπογραφή συμφωνητικού με το αρχηγείο του ΕΛΑΣ, για αμοιβαία συνεργασία. Η συμφωνία όμως έγινε σε περίοδο που είχαν οξυνθεί οι αντιθέσεις μεταξύ των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων και, ταυτόχρονα, είχε αρχίσει να διαφαίνεται ο επεμβατικός ρόλος των αντρών της αγγλικής αποστολής στα ελληνικά βουνά. Αντιθέσεις άλλωστε υπήρχαν ακόμα και στις γραμμές της EKKA, όπου, παρά τη σοσιαλδημοκρατική τοποθέτηση της πολιτικής ηγεσίας, αρκετά στρατιωτικά στελέχη είχαν δηλώσει ότι ήταν βασιλόφρονες. Η εσωτερική αυτή κρίση οξύνθηκε, όταν 67 αξιωματικοί και στελέχη του ένοπλου τμήματος της EKKA αποχώρησαν από αυτό, ενώ ο λοχαγός Ε. Δεδούσης αφόπλισε τους αντάρτες του ΕΛΑΣ της περιοχής της βόρειας Δωρίδας. Έτσι, μοιραία, τα γεγονότα οδήγησαν σε νέα ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των δύο οργανώσεων, που κατέληξαν στη διάλυση του 5/42 και στην παράδοση του Δ. Ψαρρού, μαζί με άλλους αξιωματικούς, στους αντιπάλους του (17 Απριλίου 1944). Ενώ όμως τους οδηγούσαν στο αρχηγείο, ένας αντάρτης της φρουράς εκτέλεσε τον Δ. Ψαρρό. Η εκτέλεση αυτή, καθώς και ορισμένων συναγωνιστών του, θεωρείται από όσους ασχολήθηκαν με το αντιστασιακό κίνημα στην Ελλάδα αχαρακτήριστη, στέρησε μάλιστα την εαμική ηγεσία από ισχυρά ερείσματα στις διαπραγματεύσεις της με το στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Η οργάνωση ΕΚΚΑ εξακολούθησε να υπάρχει, παρά την περιορισμένη πολιτική της δράση, και μετά τη διάλυση του 5/42 συντάγματος. Η δραστηριότητά της εντοπιζόταν κυρίως στην έκδοση των εφημερίδων Απελευθέρωση και Γκιώνα. Διαλύθηκε μετά την απελευθέρωση. Ο ηγέτης της αντιστασιακής οργάνωσης «ΕΚΚΑ» Δημήτριος Ψαρρός (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).